Greenity 68

Greenity 68

-Advertorial -

Gustaaf Hoogland, Burgervlotbrug: ‘Japanse haver zit hier echt in het systeem’

Loonwerker en bloembollenteler Gustaaf Hoogland in Burgervlotbrug (NH) zaait jaarlijks 80% van zijn areaal in met Silke PLUS Japanse haver van Limagrain. Hij waardeert de groenbemester om z’n aaltjesbestrijding en de organische stofopbrengst. “De groenbemester is voor ons net zo belangrijk als het hoofdgewas.” Je hoeft Gustaaf Hoogland niet te overtuigen van het nut van een goede groenbemester. De grond in het Noord- Hollands zandgebied is de ideale vestigingsplaats voor het aaltje Pratylenchus penetrans (Pp); bovendien stuift de grond snel en is het organische stofgehalte van nature laag. Hoogland heeft in Burgervlotbrug samen met zijn broer Jan Jaap een agrarisch loonbedrijf. Ook doen ze aan bloembollen contractteelt; naast de bloembollen (elk jaar minstens 7 verschillende soorten) zitten ook onderdekpeen en eerstejaars plantuien in het bouwplan. In de tijd van de grondontsmetting was aaltjesbestrijding de specialiteit van het loonbedrijf. Toen inundatie opkwam heeft Hoogland samen met een klant een systeem ontwikkeld voor het volautomatisch plaatsen van inundatieschotten. Ook kun je bij het loonbedrijf nog steeds terecht voor het zaaien van Afrikaantjes (Tagetes) en het uitvoeren van biofumigatie, een soort biologische grondontsmetting met kruisbloemigen. Aaltjesbestrijding belangrijk Ook op zijn eigen percelen zet Hoogland zwaar in op aaltjes- bestrijding. Jaarlijks wordt een vijfde deel van zijn 77 ha pachtgrond geïnundeerd en op de overige 80% zaait hij Japanse haver. “Je kunt rustig stellen dat de Japanse haver

hier echt in het systeem zit”, lacht Hoogland. “Het past ook goed in ons bouwplan. We hebben met onze gewassen de percelen altijd vroeg vrij en dus genoeg gelegenheid voor een geslaagde groenbemester.” Bij de keuze van groenbemesters vaart Hoogland op de adviezen van zijn zaadleverancier Dekker Granen in Sint Maartensbrug. De aaltjesbestrijdende werking is voor Hoogland de belangrijkste factor bij de keuze van een groenbemester. “Op deze grond is Pratylenchus penetrans een bedreiging en daar doet de Silke PLUS Japanse haver van Limagrain het prima op. Het is minstens zo effectief als braak.” “Bollentelers hebben groenbemesters massaal omarmd” Zonder chemie te vernietigen Ook voor de aanvoer van organische stof en voor de doorworteling is de Japanse haver een hele geschikte groenbemester. Een belangrijk voordeel van Japanse haver vindt Hoogland dat hij het zonder gebruik van chemie kan vernietigen. “Als je het op het juiste moment doet, hoef je het gewas alleen maar te klepelen en daarna in te frezen. Maar ik werk de gewasresten ook wel eens in met de schijveneg. Of ik laat het na het klepelen de hele winter liggen. Beide methoden werken goed tegen stuiven.” Hoogland ziet in zijn omgeving dat bloembollentelers de groenbemesters massaal hebben omarmd. De meesten gebruiken net als hij Japanse haver. “Vroeger is het wel eens ondergesneeuwd. Maar tegenwoordig is de groenbemester net zo belangrijk als het hoofdgewas.”

BEWEZEN AALTJESBESTRIJDERS IN BOLLENTEELT • Japanse haver LG Silke PLUS - drukt de Pp-populatie wortellesieaaltjes, produceert in korte tijd véél organische stof; ook erkend vergroeningsmengsel • LG Tagetes patula - allerkrachtigste Pp-bestrijder, maar duurdere teelt en tijdige inzaai vereist (mei-juli) • Multiresistente bladrammenas LG Doublet PLUS wortelt diep en intensief en is het wapen tegen o.a. tabaksratelvirus, Paratrichodorus teres (Pt), Meloidogyne naasi/fallax/chitwoodi, stengel- en destructoraaltje; ook erkend vergroeningsmengsel Meer weten? Kijk op www.vanggewas.nl

I NHO U D

32 Groene veilingen Het seizoen van groene veilingen was dit jaar bijzonder vanwege corona. Hoe is het gegaan?

38 Dutch Peony Days De Dutch Peony Days gaan niet door, maar er is een alternatief: online portretten van pioenenkwekers.

40 Kenniscentrum Het onderzoek van de gefuseerde GMN en Agrifirm is gebundeld in het Expertisecentrum Bloembollenteelt.

In dit nummer 10  Coronaschade broeierij valt relatief mee 12  ‘Er valt nog zoveel meer uit de pioen te halen’ 16  ‘1,5 meter’ aardig ingebed op werkvloer 21  NOW krijgt vervolg 22  Aanpak knelpunten middelengebruik 32  Goede stemming op groene veilingen 40  Expertisecentrum Bollenteelt vervangt Innoventis

Vaste rubrieken 4  In de media 6  In gesprek Henk Raaijmakers 9  Column Emiel van Tongerlo 19  Tech&Mech 20  Ooit 23  5 minuten Carlo Ruigrok 24  KAVB

26  Vakvenster 29  De naam is

Op de cover 12  Borst Bloembollen is van oudsher bekend om zijn tulpen. Om de arbeidsfilm op het bedrijf te verbeteren kwamen daar drie jaar geleden pioenen bij. Daarbij gaat Borst Bloembollen voor het hoogste marktsegment: uniform, een wat rijper product en zware kwaliteit. Ook kiest het bedrijf ervoor eigen soorten te veredelen. Criteria: rijke bloei, goede knoppresentatie, grote knoppen, gevuldbloemig, goede houdbaarheid en opstaand blad.

‘Henry Bockstoce’

30  Anthos 34  CNB 42  Hobaho 43  Vaste planten

Alstroemeria ‘Indian Summer’

45  Teelverbetering 46  Teeltadvies 50  Het onderzoek van Martin van Dam

5 juni 2020

3

5 juni 2020

VA N D E R E D A C T I E VA N D E R E D A C T I E

FlowerScience gaat op in GreenPort

Greenport Duin- en Bollen- streek neemt de activiteiten die onder de naam Flower Science plaatsvinden over. De naam verdwijnt, de kennisca- fés gaan verder onder de naam GreenportLive. Er wordt een nieuwe website opgetuigd en de mensen achter Flower Sci- ence gaan voor Greenport aan de slag. De gemeente Lisse pleitte ooit voor een fysiek Flower Science Centre. Dat kwam niet van de grond, maar wel een netwerk dat innovatie moest aanjagen in de bollensector. Het pro- gramma van het netwerk, zo-

als de cafés en symposia, was al een medeverantwoordelijk- heid van Greenport Duin- en Bollenstreek. Dat was volgens de Flower Science-organisatie onhandig en onduidelijk. “We doen hetzelfde en eigenlijk zijn we ook hetzelfde”, vat Esther den Hartog van Flower Science samen. Er komt een nieuwe stichting met een nieuw bestuur, maar Den Hartog benadrukt dat de mensen achter beide organisa- ties hetzelfde blijven. “Nu al- les binnen Greenport is veran- kerd, kunnen we weer verder met het innovatieprogramma.”

De Alles-wordt- anders-show

Monique Ooms — Redacteur [email protected]

‘Het is een gekke tijd, net wat u zegt’, zong cabare- tier Wim Sonneveld al in de klassieker ‘Het Dorp’ (voor de jonge generatie: even googelen). Profeti- sche woorden, hoewel ‘de gekke tijd’ nu niet alleen ‘Het Dorp’ betreft, maar De Hele Wereld. Het is net alsof we in de grote ‘Alles-wordt-anders-show’ zijn terechtgekomen, met corona als de grillige quizmaster die ons elke dag weer voor nieuwe op- drachten en uitdagingen stelt. Dus ging Keuken- hof niet ‘live’ open, maar wel virtueel, organiseert Plantarium een digitale versie van het event, gaan bollenkwekers opeens bloemen verkopen, beslui- ten bollenexporteurs te gaan livestreamen en is het aantal posts van bollenbedrijven op Facebook en Instagram in korte tijd razendsnel gegroeid. Temidden van al het slechte nieuws over corona, is dat eigenlijk goed nieuws. Blijkbaar is het vak zo flexibel van geest dat bij tegenslag direct wordt gezocht naar een antwoord op de vraag: wat kan er dan nog wel? Vallen doen we allemaal wel eens, uiteindelijk gaat het er natuurlijk vooral om of je weer opstaat. Hoe je opstaat. En hoe je daarna ver- der gaat. Voorzichtiger, want je wilt toch niet nog een keer vallen? Of juist met nog meer kracht en energie, omdat die val best wel meeviel? Zo kan een periode waarin alles tegenzit heel relativerend werken. Bovendien laat het je goed voelen dat – ook als alles om je heen lijkt weg te vallen – jij altijd zelf aan de bal bent. Misschien is dit niet de beste tijd om te scoren, maar levert samenspel je meer op en ontstaat er een nieuw samenwer- kingsverband ‘powered by corona’, om maar wat te noemen. U hoort mij niet beweren dat dit een fijne tijd is, integendeel. Veel liever waren we met z’n allen lekker in de lift gebleven, want dat ging nou net zo lekker. Maar, als Moppersmurf in een hoekje gaan zitten wachten tot het over is, brengt ons ook niet verder. ‘We zullen doorgaan’, zong Ramses Shaffy al. Ik ben voor.

Haspel in brand

Het beregenen van een perceel bloembollen van Wit Flower- bulbs liep vorige week slecht af in Slootdorp, de haspel brand- de volledig af. Oververhitting is de mogelijke oorzaak van de brand, een effect dat versterkt wordt als er een geluidswe- rende kap over de pomp is ge- plaatst. Beregeningsinstallaties maken veel uren als gevolg van de aanhoudende droogte. Vol-

gens Peter Wit van het teelt- en broeierijbedrijf in ’t Veld is de oorzaak nog onbekend. Zijn grootste zorg is nu de 20 procent capaciteitsverlies door het verlies van de haspel. “We hebben al rondgebeld, maar voorlopig hebben we nog geen vervangende haspel gevon- den.” Verschillende handela- ren geven aan dat dit jaar geen haspels meer zijn te leveren.

4

5 juni 2020

Floriworld online geopend FloriWorld kreeg een online-opening op Hemelvaartsdag. Karin Bloemen was de gastvrouw en vertelde de kijker over de belevenis in alle ruimtes. Ook werd op die dag een Virtual Tour, een 360 graden-rondgang met clickable buttons, gelanceerd. De attractie opent op 1 juli haar deuren en zal in de maand juni gaan proefdraai- en. Er moest namelijk nogal wat versleuteld worden om te kunnen voldoen aan de RIVM-richtlijnen. Zo moest de gehele attractie worden omgebouwd omdat in een ruimte ophoping van bezoekers zou kunnen ontstaan. Verder moet er worden gewerkt met andere slottijden. “In plaats van dat er zeven mensen per minuut naar binnen mogen, zijn dat er drie geworden”, vertelt Silvia van den Aardweg. De inwo- ners van Aalsmeer krijgen het privilege om als eersten FloriWorld te bezoeken en dan ook nog eens gratis. Vanaf 1 juli gaat de ticketverkoop van start. Aan de bloe- men- en plantenattractie is bijna twee jaar gebouwd.

S T E L L I NG

De schade die corona aanricht op de bedrijven met bol- len en vaste planten is aanzienlijk. Om hen de corona- crisis door te helpen zijn er diverse steunmaatregelen, zoals werktijdverkorting, uitstel van belastingen en na- tuurlijk het noodfonds voor de tuinbouw. Ik ga zeker gebruikmaken van deze steun, anders red ik het niet met mijn bedrijf. Ik doe zeker een beroep op de steunmaatregelen voor coronaschade

61 % E E N S

C O L O F ON

5 juni 2020 De redactie werkt op basis van een redactiestatuut. Aan alle artikelen en rubrieken wordt de meest mogelijke zorg besteed. Uitgevers, redactie en medewerkers aanvaarden echter geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die direct en/of indirect kunnen voortvloeien uit de inhoud van artikelen en/of advertenties. De redactie houdt zich het recht voor om ingezonden brieven enmededelingen niet te plaatsen dan wel te wijzigen of in te korten. Overname van artikelen, berichten of fotografie is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie. Greenity is een voortzetting van het tijdschrift BloembollenVisie (2003-2017). BloembollenVisie ontstond uit een samenvoeging vanMarktVisie (CNB) en Bloembollencultuur (KAVB). REDACTIE Hans van der Lee (hoofdredacteur), Lilian Braakman, Arie Dwarswaard, Ellis Langen en Monique Ooms (vakredacteuren), André Leegwater (eind- en webredacteur) FOTOGRAFIE René Faas VORMGEVING Filie Nicola en Lianne van ’t Ende WEBSITE www.greenity.nl CONTACT Postbus 31 | 2160 AA Lisse | tel. 0252-431 431 | [email protected] ADMINISTRATIE tel. 0252-431 200 | [email protected] REDACTIEADRES Heereweg 347 | 2161 CA Lisse ABONNEMENTEN Excl. btwper jaar:Nederland€275,–, Europa€295,–, buitenEuropa€325,– ADVERTENTIES Bureau Van Vliet bv | Postbus 20 | 2040 AA Zandvoort | tel. 023-5714745 | [email protected] UITGEVERS KAVB en CNB ISSN 2589-4099

Op www.greenity.nl kunt u reageren op de nieuwe stelling: ‘Het wordt interessanter om een droogteverzekering te nemen’.

Vanwege de vele afgelastingen van evenementen door het coronavirus staat er in deze Greenity geen agenda.

5

5 juni 2020

I N G E S P R E K

5 juni 2020

5 juni 2020

6

5 juni 2020

‘Vakgroep toont relevantie aan’

Nog nooit eerder heeft het voorzitterschap van de LTO Vakgroep Bomen, Vaste planten en Zomerbloemen Henk Raaijmakers zoveel energie gekost. Maar het levert hem net zoveel op. “Dit is de tijd om je waarde te laten zien.” Hij hoopt dat niet-leden ervan leren. Raaijmakers over schadebeperking, niet weglopen in crisistijd, knokken voor leden en zijn grootste zorg.

Henk Raaijmakers VOORZITTER LTO VAKGROEP BOMEN, VASTE PLANTEN EN ZOMERBLOEMEN Henk Raaijmakers (61) heeft samen met zijn vrouw Hannie in het Brabantse Deurne vasteplantenkwekerij ‘De Oude Aa’. Ze zijn gespe- cialiseerd in blauwe bes, Rhododendron, Camellia en klein fruit. Raaijmakers begon zijn bestuurlijke carrière in de ledenraad van de Rabobank in Peelland Zuid. Via lokale afdelingen van ZLTO kwam hij in de vakgroep Bomen en Vaste Planten van ZLTO terecht. Vanaf 2015 is hij voorzitter van de landelijke vakgroep voor deze sectoren. Onder de LTO Vakgroep Bomen en Vaste Planten en Zomerbloemen hangen inmiddels zeven cultuurgroepen. Sinds 2011 is Raaijmakers ook bestuurslid van de Nederlandse Tuinbouw Raad.

Tekst: Ellis Langen | Fotografie: René Faas

De boomkwekerij- en de vasteplantensector zijn de enige agrarische sectoren die goed lijken te draaien. In hoeverre profiteren ze van de coronacrisis? “Profiteren is een groot woord. Er zijn bedrijven die een kleine plus gedraaid hebben, maar er zijn er evenveel met een omzetverlies van 5 tot 10 procent of veel meer. Wel komt de schade voor boomkwekerij en vaste planten lager uit dan gedacht. Specifieke sectoren of producten zijn echt flink geraakt. Zoals fruitbomen naar China en India en Astilbe naar Amerika bij de vaste planten. Bedrijven die als afnemers hoveniers, tuincentra, bouwmarkten in Nederland hebben en internetverkoop, plusten grosso modo. Bedrijven met traditionele afzet waarvan de planten naar EU-landen en daarbuiten gaan én kwekers die gespecialiseerd zijn in stek- en jong plantmateriaal, liepen omzetschade op. In het begin gingen we uit van 230 tot 250 miljoen omzetverlies in de maanden maart, april en mei. We dachten slechts 10 tot 15 procent afzet te hebben, want 70 procent is export. Echter, een week of twee weken na de intelligente lockdown, verbeterde dat naar 30 tot 35 procent afzet ten opzichte van normaal. Daarna trad herstel op. In april tot half mei was er juist meer afzet dan normaal. Nu schatten we het omzet- verlies in die drie maanden tussen 40 en 60 miljoen en voor zomerbloemen tussen 10 en 15 miljoen.” In hoeverre maakt de sector gebruik van de steunmaat- regelen? “Bijna iedereen maakt gebruik van uitstel van belastingen en aflossingen. Een aantal heeft extra krediet gevraagd bij de bank. Een beperkt aantal maakt gebruik van de NOW-rege-

5 juni 2020 Komt de klap dan nog? “Ik maak me heel grote zorgen. Dat komt door twee dingen. Het begrotingstekort van 12 procent van de overheid is er een. Er komen bezuinigingen en misschien wel belastingver- hogingen aan. Bij die eerste vrees ik bezuinigingen van over- heden op institutioneel groen. Terwijl dit mede door inzet van Perennial Power en ook de Groene Stad een belangrijke, groeiende markt is geworden voor de vasteplantensector. Tien jaar geleden zag je in institutioneel groen bijna geen vaste planten. Wanneer je nu het blauwe gemeentebord passeert, rij je bij iedere zichzelf respecterende gemeente tegen bloemenperken aan. Aan de andere kant is iedereen in coronatijd zich bewust geworden van de waarde om buiten te kunnen recreëren en sporten in het groen. In de grote steden liepen ze drie rijen dik in de parken. Bij ons in Deur- ne – en dan woon ik landelijk – heb ik ook nog nooit zoveel mensen zien joggen, skeeleren, wandelen en fietsen. Mentaal opladen moet je in je directe omgeving kunnen doen. De kunst is die bewustwording door meer kennis en de effecten van groen bij beleidsmakers, planologen en architecten vast te houden en te blijven voeden. Als vakgroep gaan we ons ling, maar dat komt omdat de seizoensgebonden afzet niet onder die regeling viel. Toen we die ontwikkeling zagen, zijn we gaan knokken voor een steunfonds. Omdat je daar wel 30 procent omzetverlies moet hebben en weinig bedrij- ven in onze sector dat hadden, is er beperkt aangevraagd. Daarmee is niet gezegd dat de sector net zo weinig gebruik gaat maken van de tweede fase van de NOW-regeling en het steunfonds.”

7

5 juni 2020

I N G E S P R E K

nu sterk richten op meer ruimte voor groen. De Groene Stad heeft zich altijd gericht op groen in de stad, echter groene uitlopers zijn misschien wel essentiëler gebleken. Een stad heeft die uitlopers nodig om de mensenmassa bij groen in de stad te verdunnen. De vraag is alleen of de crisis, diep en lang genoeg is geweest om ruimte voor groen en groen zelf minder snel te schrappen bij het verdelen van de euro’s. Mijn tweede zorg is de consumentenmarkt en dan met name het effect van de verslechterde economie in Zuid- en Oost-Europese landen. De klappen daar zijn ongekend. We gaan er zeker een paar jaar wat van merken.” Hoe kijkt u tegen zomerbloemenseizoen aan? “Ik durf geen voorspelling te doen. De meeste bloemenprij- zen zijn nu goed omdat er amper import uit het buitenland is. Daardoor worden Nederlandse bloemen relatief duur betaald. Ik ben wel een beetje angstig voor het effect van de versoepelingen, zoals de terrassen die weer opengaan. De eerlijkheid gebied te zeggen dat mensen ook weinig kans hadden hun geld ergens anders aan te spenderen dan het thuis op te knappen en het leuk te maken. Daar horen onder andere bloemen en planten bij. We moeten erop beducht zijn dat het bestedingspatroon zich verlegt. Het andere scenario is dat mensen door de situatie andere waarden heb- ben ontdekt. Dat het gezin en de rol van goede vrienden en buren meer prioriteit krijgen. En nu word ik idealistisch: dat het individualisme ruimte maakt voor samenzijn, omkijken naar elkaar en ‘cocoonen’ en dat de hele wereld over reizen niet meer zo nodig hoeft. Hierbij horen meer bloemen en planten binnen én buiten.” Hoe heeft u de afgelopen maanden ervaren? “Ik heb nog nooit met zo veel leden contact gehad. Heb 24/7 gewerkt en ben vijf kilo afgevallen. Ik kreeg soms kwekers heel emotioneel aan de lijn. Zij vreesden het eind van het jaar niet te halen. Kijk, voor de crisis hebben we op veel dos- siers zaken bereikt, maar voor het eerst voelde ik dat door ons werk ondernemers en hun gezinnen weer rustig konden slapen. We ze konden meegeven dat ze hun toekomst niet gaan verliezen. De angst en twijfel van ondernemers en wat we direct voor ze konden betekenen door hard te knokken lagen heel dicht bij elkaar. Onze lobby op generieke maat- regelen kan een gezinsbedrijf ergens in Nederland die lid is van LTO redden. Zo kort zijn de lijntjes momenteel. Dat geeft fysiek en psychisch veel druk, maar juist ook energie. Gevoed worden met zeer praktische casussen van leden die de haken en ogen van steunmaatregelen blootleggen, is zó belangrijk. Dat commentaar gaat naar de ministeries. Zij koppelen de mogelijkheden en onmogelijkheden terug. Bij die mogelijkheden is het dan weer vechten om de hiaten die sommige kwekers ervaren, gecorrigeerd te krijgen. Dit alles in samenspraak en samenwerking met het Crisisteam Tuinbouw en Greenport Nederland. Het is als vakgroep kneiterhard werken, erbovenop zitten en sleuren. Maar nog nooit hebben we zoveel waardering en complimenten van leden gehad. Ook bij de tweede fase steunmaatregelen zetten we voor hen alles op alles om deze passend te maken. Als je ooit van meer waarde kunt zijn voor een sector en zichtbaar kunt zijn voor je leden, dan was en is dat nu. Ik hoop dat

‘De klimaatverandering gaat de afzet naar het steeds drogere Zuid-Europa beïnvloeden’

niet-leden dit zien en ervan leren. Zij hebben er ook baat bij. Maar zeker niet zo veel als leden. Niet-leden die bellen, helpen we niet.” U gaf begin dit jaar aan per 1 juli te willen stoppen met het voorzitterschap. Nog steeds? “Nee. Je loopt niet weg in een crisis. Ook ligt er nog een hoop achterstallig werk dat ik af wil hebben voordat ik af- treed. Mijn benoeming deze zomer tot nieuwe voorzitter van de European Nurserystock Association (ENA) wordt waar- schijnlijk ook een half jaar tot een jaar uitgesteld, dus heb ik geen haast de voorzittershamer neer te leggen. Bovendien is er ook nog het praktische probleem dat de vertrouwens- commissie de kandidaten lastig kan spreken nu. Dat pakken ze na de zomer weer op. Ik vermoed dat er begin 2021 een nieuwe voorzitter is.” Waar maakt u zich zorgen over? “Dat is echt de klimaatverandering. Als Zuid-Europa steeds droger wordt, wordt de afzet daarnaartoe beïnvloed. Maar ook de effecten ervan in Nederland. In februari verzopen we en kregen we de planten niet uit de grond. Nu daalt de grondwaterstand al zo hard dat we water tekortkomen. De extremen in wateroverschot en -tekort in combinatie met het opkomen van allerlei nieuwe ziekten en plagen en de kaalslag in gewasbeschermingsmiddelen en de onmogelijk- heden om daarop te participeren vanwege de wetgeving, zijn zorgwekkend.”

8

5 juni 2020

C O L UMN

Vluchten kan niet meer

Emiel van Tongerlo — Verkoper Zabo Plant [email protected]

Vroeger was vliegen iets voor de elite. Je keek op tegen mensen die door de lucht reisden. Airmiles sparen als teken van succes. Jasje, dasje en sigaar. Een aankomsthal met van die nostalgische bewe- gende borden... Vanaf de jaren negentig kost vlie- gen ineens niets meer. Zakenreizigers nemen we- kelijks een vlucht. Dankzij budgetmaatschappijen kan zelfs Jan Modaal zich een ticket naar een warm oord veroorloven. Parkeren op Schiphol kost inmid- dels meer dan een vliegreis naar London, Milaan of Lissabon. Luchtvaartmaatschappijen stoppen met het serveren van maaltijden, beknibbelen ste- vig op beenruimte en de reiziger moet kiezen wat voor bagage hij meeneemt. Zelfs een discussie over staanplaatsen is gevoerd om maar zoveel mogelijk mensen in de kist te kunnen proppen. Onze nationale blauwe trots is door de secuur sa- mengestelde geldboom van onze overheid voorlopig in de benen gehouden. Maar door de coronacrisis zien we voorlopig even geen verdwaalde toeristen meer. Voor mij als bollenreiziger viel recent een substantieel gedeelte van mijn functie weg. Een voucher rijker maar het is uiteraard een f linke verandering. Internationaal klantenbezoek zit er voorlopig even niet meer in. We kunnen met mo- derne communicatiemiddelen prima contact hou- den met klanten, maar verkoop blijft toch gewoon mensenwerk. Hoe kunnen we weer (veilig) reizen als we het ergste van deze pandemie achter de rug hebben? Waarschijnlijk inclusief mondkapje, tem- peratuurcontrole en individuele spuugschermen. Bij het cabinepersoneel zal het lijken alsof ze zo- juist een operatiekamer zijn ontvlucht. Wat doen de ticketprijzen in geval er substantieel minder mensen mee kunnen? Wellicht een medisch attest of quarantaine-restricties per land? Voor de welverdiende zomervakantie zal het voor rust en plezier de komende periode eerder een sexy citytrip met de auto naar Almere of Coevorden wor- den dan een ‘cheap ticket’ naar Mallorca. Vluchten kan niet meer, de lokale ondernemer steunen wél.

5 juni 2020

5 juni 2020

5 juni 2020



5 juni 2020

Werd tot half maart nog wat gemopperd over tulpenprijzen, na 17 maart was opeens geen sprake meer van veilingprijzen. Broeiers gaven hun product weg, voerden het als afval af of schonken het aan de zorg. Kort daarop nam de huisverkoop een grote vlucht en hoewel tegen lage prijzen, is flink verkocht. Ook steeg de belangstelling van consumenten voor tulpen, door de ruime media-aandacht. Hoe ziet het seizoen er onder de streep uit? Bizar broeiseizoen leidt tot aanboren nieuwe markten “W e wilden gewoon wat stennis schoppen. Dat is gelukt”, zegt Avenhorner broeier

Bas Pronk. Consumenten werden in maart opgeroepen gratis te komen plukken bij Pronk Tulpen en aan die oproep is flink gehoor gegeven. “Collega’s zeiden dat die mensen anders misschien tulpen gekocht zouden hebben in de supermarkt, maar wij wilden gewoon aandacht vragen voor de situatie in de tulpen.” Terugkijkend zijn het geen enorme aantallen die de plukkers mee naar huis namen. “Op een seizoen maakt het niets uit.” Een van de effecten van de actie was dat werkgevers Pronk benaderden om tulpen voor hun werknemers te kopen. “Dat was fijn, ook al lagen de prijzen veel lager dan gebruikelijk. Na drie weken konden we alles weer kwijt via de veiling. Wel tegen mindere prijzen, maar het was beter dan weggooien.” Pronk komt niet in aanmerking voor het

Tekst: Hans van der Lee | Fotografie: René Faas

10

5 juni 2020

Financieringsvorm telt zwaar mee Welk effect de crisis heeft op de broeierij, is volgens accountant Hans Tesselaar van Flynth in hoge mate afhankelijk van de manier waar- op een bedrijf is gefinancierd. Al snel werd het besluit genomen dat aflossingen op banklenin- gen uitgesteld konden worden, maar dat geldt niet voor alle bedrijven. Bedrijven met een zogeheten swapcontract, waarbij tegenover een lening ook een contract met een financier wordt afgesloten voor de financiering van de rente, moeten gewoon doorgaan met aflossen. Ook is nog onduidelijk of de uitgestelde aflos- singen nog dit jaar moeten worden betaald, of dat de looptijd van de lening door de bank wordt verlengd. “Het was mooi geweest als de banken wat vlotter reageerden, maar die zitten nog volop in het oude systeem”, zegt Tesselaar. “Als de aflossing alsnog dit jaar moet worden betaald, wordt het zwaar voor ondernemers. Een aantal van hen hangt nu als een bokser in de touwen. In september weten we wie knock-out gaat.” Het is volgens de accountant ook onaccep- tabel dat de bank drie maanden nodig heeft voor financieringsvragen. “Wat dat betreft ver- dient de RVO een dikke pluim. Op maandag de aanvraag, op dinsdag de beschikking en op woensdag staat het geld op de rekening.”

maal zijn we begin april klaar. Nu hebben we 20 mei de laatste tulpen afgezet. Dat zorgde er wel voor dat we nog veel konden veilen.” Wel moest de ondernemer achter personeel aan, want veel seizoenarbeiders vertrokken hals over kop toen corona kwam. “Dat is gelukt, maar we moesten allemaal aan de bak.” Koburg levert vooral aan de groothandel en de bloemist. Een deel wordt geveild. De afzet kwam in maart totaal tot stilstand. “Toch heeft het seizoen zich redelijk hersteld. We hebben er wel veel harder voor moeten werken, want je moet in zo’n situatie zelf achter de afzet aan.” Dat leverde ook nieuwe contacten en klanten op, maar Koeman moet nog zien of die volgend jaar weer aan de markt zijn. “We leverden bijvoorbeeld aan handelaren met een bloemenwinkel in een supermarkt. Die mochten wel open blijven. Die kopen wel tulpen voor 12 cent, maar als de prijs naar 20 cent gaat, zijn ze weg. Dat gebeurde toen de handel weer aantrok rond Pasen. RELATIEF De Rabobank ziet na afloop van het seizoen dat het effect van de crisis voor ieder bedrijf anders is. Tuinbouwspecialist René Gomersbach van de bank stelt dat de sector er ‘redelijk’ uitgekomen is. “Dat is natuurlijk relatief, want de een is zwaar getroffen en de ander heeft juist met contractteelt of via nieuwe kanalen goede zaken gedaan.” De huisverkoop, die een grote vlucht nam, heeft voor weinig ver- zachting gezorgd. “Daar zijn de aantallen te gering voor.” Ondernemers maken volgens de Rabobank nu een pas op de plaats, net als in andere branches. Investeringen worden uitgesteld en ook de duurzaamheidsslag loopt ver- traging op, denkt Gomersbach. De bank adviseert ook rustig aan te doen, ook om- dat medefinanciers dat ook zullen doen. “Overleven staat nu op de eerste plaats.” In hoeverre een beroep op het noodfonds wordt gedaan door broeiers, kan de bank nog niet zeggen. “Er zijn veel aanvragen, maar we zien ook veerkrachtige onderne- mers die de steun niet nodig hebben.” De bank voorziet wel een krimp in de broeierij. “Er is geen reden om aan te nemen dat deze sector niet meegaat in de 5 procent krimp die we verwachten. De sierteeltmarkt herstelt zich nu snel, maar in tijden van recessie kiezen consumenten minder snel voor dit soort producten.” Veel is ook afhankelijk van het veilingbe- leid. Navraag leert dat het nog onduide- lijk is wat Royal FloraHolland gaat doen, omdat het afgelopen seizoen nog niet is geëvalueerd door het tulpenteam.

noodfonds. “Hadden we alles weggegooid, dan hadden we geen werk gehad en toch kunnen vangen. Best gek. Dat ligt niet onze aard, we gingen gewoon door. Volgend jaar gaan we ook weer volle bak produceren. Er verandert er niets, maar dit was een seizoen dat we nooit zullen vergeten.” ‘MEER OPGEZET DAN OOIT’ Koburg in Hoogkarspel had juist een uitbreiding achter de rug. Directeur Robert Koeman: “We hadden meer tulpen opgezet dan ooit, we hadden 95 tot 100 procent vol. Vorig jaar was dat 75 procent. Dat is niet gunstig voor een beroep op financiële steun, want die is gebaseerd op de omzet van vorig jaar. Voor de broeierij was mooier geweest als het aantal gepro- duceerde stelen het uitgangspunt was bij het berekenen van de schade.” Toen de markt instortte, zette Koeman de cellen koud. Op die manier heeft hij het broeierijseizoen kunnen rekken. “Nor-

5 juni 2020 Tuinbouwspecialist René Gomersbach van Rabobank: “Sector is er redelijk uitgekomen.”

11

5 juni 2020

Borst Bloembollen in Obdamheeft de tulp in de genen zitten. Sinds drie jaar is er een nieuw gewas bijgekomen: de pioenroos. Ogenschijnlijk een heel ander gewas, maar pioen past prima in de arbeidsfilm en biedt genetisch nog zoveel meer mogelijkheden. Veredelaar Paul Bijman en verkoper Menno Boots zien perspectieven voor de toekomst. ‘Er valt nog zoveel meer uit de pioen te halen’

5 juni 2020

Tekst: Arie Dwarswaard | Fotografie: René Faas

5 juni 2020



5 juni 2020

Veredelaar Paul Bijman tussen de bloeiende zaailingen.

M et een vanzelfsprekende precisie haalt een mede- werkster van Borst Bloembollen een paar groene schutblaadjes van de bossen van pioen ‘Coral Sunset’, die net in veilingfust zijn gezet. “Dat doen we omdat we een paar dagen met wind hebben gehad, en dan slaan de knoppen tegen elkaar. Dat kan bruine randjes geven en zo’n product willen we niet afleveren”, legt veredelaar Paul Bijman van Borst Bloembollen uit. Eind mei is het bij Borst Bloembollen in Obdam geen tul- pentijd, maar pioenentijd. Alhoewel de sorteermachines de tulpenbollen van het zuidelijk halfrond aan het verwerken zijn, gaat het nu vooral om de pioenrozen die dagelijks in veilingfusten en dozen het bedrijf verlaten. Het is een nieu- we tak van sport voor Borst, waar goed over is nagedacht. “Het broeiseizoen van onze tulpen loopt eind april zo’n beetje af. Ook het koppen van de tulpen op het veld is rond die tijd klaar. Daarna brak een periode van minder werk aan, om in juni met het rooiseizoen te gaan beginnen. Om de arbeidsfilm vlakker te laten verlopen, zochten we naar een passend gewas. De keuze viel op pioen. We hebben daarvoor alles al in huis, zoals koelcellen en verwerkingslijnen, maar ook onze afzetkanalen. We zijn lid van Decorum vanwege onze tulpen en kunnen nu ook onze pioenen via Decorum afzetten. En in de bloemenhandel zijn de tulpeninkopers vaak ook de pioeneninkopers. Wat pioen en tulp ook met elkaar verbindt, is dat het allebei seizoensproducten zijn”, aldus Menno Boots, samen met Gijs Hoedjes bij Borst verant- woordelijk voor de bloemenhandel. Drie jaar geleden werd gestart, dit jaar is de eerste oogstpe- riode, waarbij zo’n 300.000 stelen hun weg vinden naar de klant. Net als bij de tulp kiest Borst voor een hoge kwaliteit, waarbij de begrippen uniformiteit, een wat rijper product en een zware kwaliteit leidend zijn. Boots: “Daar kennen onze kopers ons van. Met de pioen zetten we die lijn door.” VEREDELING Paul Bijman is al meer dan tien jaar tulpenveredelaar. Vijf jaar geleden zijn hij, Borst Flowers en Borst Bloembollen een bedrijf begonnen: firma Peony Breeding. Het klinkt

Borst Bloembollen Obdam Vlak na de Tweede Wereldoorlog startte de jonge Jan Borst in Obdam met het telen van tulpen. Door de jaren heen groeide het bedrijf uit tot een belangrijke speler in de introductie van nieu- we tulpen. Borst had een goed oog voor zaailingen met poten- tie, die hij kocht en opkweekte tot er voldoende kilo’s waren om te verhandelen. In 2010 startte zoon Jos met de tulpenbroeierij. Het bedrijf onderscheidt zich hier in een breed, veelal nieuw sor- timent. Naast de hoofdproductie van tulpen in Nederland teelt het bedrijf ook tulpen in Chili en Nieuw-Zeeland. Sinds 2016 teelt Borst Bloembollen pioenrozen.

5 juni 2020

13

5 juni 2020

Gijs Hoedjes (links) en Menno Boots houden zich bezig met de afzet van pioenrozen.

14

5 juni 2020

‘Liefhebbers die veredelen letten niet op eigenschappen voor de bloementeelt’

op het eerste gehoor wonderlijk. Veredelen in een gewas waar al een uitgebreid sortiment is. Waar ga je dan op inzetten? “Rijke bloei, goede knoppresentatie, grote knoppen, liefst gevuldbloemig, goede houdbaarheid en opstaand blad dat zorgt voor een gemakkelijke verwer- king.” Volgens Bijman zijn dat de aspecten waar winst valt te boeken. “Heel lang is er veredeld door liefhebbers die zochten naar een mooie pioen. Daarbij werd niet echt ge- let op de specifieke eigenschappen voor de bloementeelt.” En de verbazing over het al brede sortiment deelt hij niet. “Kijk naar de tulp wat daar nog steeds bijkomt en nieuwe vormen en kleurcombinaties oplevert. Ook bij de pioen geldt dat er nog zoveel meer uit te halen is dan tot nu toe is gebeurd.” Vorig jaar zijn de eerste zaailingen geselecteerd en ver- meerderd, nu is het weer drie jaar wachtend om ze nog- maals te kunnen beoordelen. Bijman geniet van wat hij ziet. “Kijk, deze zaailing geeft na vier jaar veertig stelen per plant. En die kleur is aanvullend. We zoeken nog naar meer dubbelen voor het begin van het seizoen, dus werk is er genoeg.” Bijman voert ook houdbaarheidsproeven uit. “Ik pluk ze rauw, maar ook wat rijper en kijk hoe ze uitbloeien.” EERSTE OOGST Drie jaar geleden werden de eerste planten gezet. Wie aan pioenen begint, moet niet snel geld willen verdienen. Pas het derde jaar begint de bloemenoogst. Dat is dit jaar. Tot nu toe verloopt het seizoen goed. De temperatuur is redelijk stabiel, enorme uitschieters richting de dertig graden zoals voor- gaande jaren zijn er niet. Wel is er een heel andere factor die dit jaar de afzet beïnvloedt: het coronavirus. Desondanks is Menno Boots niet ontevreden. “We kunnen onze pioenrozen goed kwijt. Exclusieve markten als de Verenigde Staten en het Midden-Oosten zijn er nu niet, maar Duitsland koopt wel en daar zijn we blij mee. Ook de Russische markt trekt weer aan. We zitten maar iets onder de prijzen die vorig jaar zijn gemaakt.” MARKT BEDIENEN Door de jaren heen is de tulp bij Borst Bloembollen met 165 ha groot geworden in teeltoppervlakte. Met de pioen is een dergelijke omvang niet het streven. “We hebben nooit de ambitie gehad bij tulp om zo’n areaal te hebben, maar wel de ambitie om een bepaalde markt te bedienen. Daar baseer je je areaal op”, aldus Boots. Omdat de oogstperiode van pioenen veel korter is, en soms door warm weer heel kort kan zijn, is het areaal veel beperkter. “Je wilt natuur- lijk herhalingsaankopen van de handel, maar het moet wel allemaal oogstbaar zijn. Daar moet je een areaal bij zoeken dat haalbaar is.” Wel zoekt het bedrijf net als bij tulp naar verlenging van het seizoen door een deel van de pioenen te telen op het zuidelijk halfrond. Die bloemen komen eind van het jaar naar Nederland.

‘Dynasty’

Oud en nieuw Waar begin je met de teelt, welk sortiment kies je? Het werd bij Borst Bloembollen een combinatie van klassiekers als ‘Sarah Bern- hardt’ en ‘Duchesse de Nemours’ en nieuwe cultivars als ‘Pillow Talk’, ‘Class Act’, ‘Christmas Velvet’ en ‘Dynasty’. Die laatste is een van de beloftes, vindt Bijman. “Borst heeft deze gekocht op een veiling en de winner is onbekend. ‘Dynasty’ is een heel mooi, goed gevulde roze tot witte cultivar. Hij is midden tot laat en heeft mooie, grote platte knoppen. Die eigenschappen, in combinatie met zijn hoge bloemproductie, maakt hem tot een absolute aan- winst. Deze unieke knoppresentatie maakt een prima indruk als ze in het veilingfust staan en wordt al meerdere jaren goed gewaar- deerd op de veiling. Deze telen wij als enige. Door ook te investe- ren in veredeling willen we naar een exclusiever sortiment toe.”

5 juni 2020

15

5 juni 2020

‘1,5 meter’ aardig ingebed op werkvloer

In de sector voegen werkgevers zich naar de ‘anderhalvemetermaatregel’. Met het oogst- en verwerkingsseizoen in het verschiet, nemen zij hun verantwoordelijk voor een veilige werkplek. Dat is een mengelmoes van hier en daar wat inschikken, slimme oplossingen bedenken of investeren. Of zoals een kweker verwoordt: “Even je boerenverstand gebruiken.”

Stigas stelde 2.500 buttons beschikbaar om mensen bewust te maken voldoende afstand te houden tot elkaar.

Tekst: Ellis Langen | Fotografie: René Faas

B ij de Werkgeverslijn Land- en tuinbouw komen de laatste tijd minder vragen binnen over de 1,5 meter- regel, aldus adviseur Jules Sanders. “Ik denk dat de praktijk zijn weg hierin al aardig heeft gevonden.” De meeste vragen die bij de info-lijn binnekomen, gaan over buitenlandse werknemers; de quarantainemaatregelen, het reizen vanuit het thuisland en het veilig huisvesten en ver- voeren van arbeidsmigranten. “Kwekers maken zich zorgen of hun eigen en vertrouwde arbeidsmigranten wel kunnen komen.” Maar het lijkt erop dat de bedrijven het allemaal aardig redden. De vragen van bollenkwekers over de 1,5 meter spitsten zich toe op dezelfde zaken. Veel staat in de knelpuntenanalyse van agrarische sectoren, onderdeel van het Coronaprotocol ‘Veilig werken, reizen en wonen’ (zie kader op pag. 17). In het protocol staan de risico’s vermeld van zaken die in vrijwel alle agrarische sectoren voorkomen en waar risico op corona-be- smetting aanwezig is omdat de afstand tussen werknemers minder dan 1,5 meter is óf er risico is op besmetting via machines en apparaten. Voorbeelden zijn vaste werkplekken zoals aan sorteer- en boslijnen en plantmachines. Maar ook pauzes in kantines en lopen door smalle gangen. Per risico staan er handvatten voor oplossingen. Naast die overkoepelende risico’s hebben sectoren een eigen knelpuntenanalyse. Anthos en KAVB maakten die voor de bloembollenteelt,- handel en -broeierij. Hier staan weinig aanvullende zaken in, zegt Peter Knippels van de KAVB. “Er staat nu alleen veldselectie en het nakoppen in. Ook wordt

beschreven over hoe men de RIVM-regels kan invullen.” Knippels geeft aan dat het protocol en de knelpuntenanalyses dynamisch zijn en bij nieuwe inzichten worden aangepast. Ook zijn organisatie krijgt weinig vragen over de 1,5-meter- maatregel. “Kwekers zoeken niet het grijze gebied op wat dit betreft. Ze gaan er op een zorgvuldige en correcte manier mee om.” De beleidsmedewerker krijgt geen signalen van kwekers die in de problemen zijn gekomen met handhavers, zoals politie, BOA’s of Inspectie SZW (zie kader op pag. 18). Nu het rooien en verwerken van de tulpen en andere voorjaarsbloeiers voor de deur staat, denken kwekers hard na hoe ze zich aan de 1,5 meter afstand kunnen houden, merkt Stigas. Bij rooien is dat veelal geen probleem, al moeten sommige medewerkers er geregeld extra op gewezen worden. Bij de verwerking kan men in dambordopstelling werken, of minder werknemers aan een band plaatsen, en bedrijven die nog pelkisten hebben zouden die weer kunnen gaan gebruiken. Als uitwijkmogelijkheid wordt toch vaak voor tussenschotten van plastic of plexiglas gekozen; dat is de meest praktisch uitvoerbare maatregel. Stigas wijst er wel op dat de afscherming zo goed mogelijk moet aansluiten op de band. Ook is het handig als deze omhoog kan om zo goed te kunnen schoonmaken bij soortwisselingen. Wanneer me-



5 juni 2020

Niek Renkema (rechts) en zijn oom Johannes Noor plaatsten stellages met AgriWindow onder andere bij bollenkweker A.P. Groot Bloembollen.

dewerkers wisselen van plek is het belangrijk de werkplek te reinigen en ook beveelt de arbodienst aan de middenstrook van de pelband vrij te houden. Verder kiezen kwekers met kleine kantines ervoor om in ploegen te schaften of een ruimte erbij te betrekken. Verder worden looproutes uitge- zet en markeringen geplaatst. TUSSENSCHOTTEN IN TREK De jonge ondernemer Niek Renkema maakt en verkoopt sinds half mei met zijn bedrijf AgriWindow een systeem ter bescherming tegen corona. Er komen dagelijks bestellingen binnen. Hij bedacht het tijdens zijn hbo-studie werktuig- bouwkunde: een afscherming waarin zeil wordt bevestigd aan staanders. “Veel kwekers denken na over wat ze moeten doen om het personeel veilig te laten werken zonder te hoe- ven inleveren op de productiecapaciteit aan de verwerkings- lijnen gedurende het seizoen.” Ze spelen volgens hem met de vraag hoe lang de 1,5-metereconomie aanhoudt en welke maatregelen er precies vereist zijn. “Met een kleine investe- ring kunnen kwekers de productiecapaciteit behouden en de veiligheid van het personeel borgen.” Inmiddels heeft AgriWindow 112 stellages geleverd aan 18 tulpenkwekers. Ook Jongejans Luchttechniek krijgt veel aan- vragen met de constructie van tentzeil die met een ketting

Protocol inbedden in Arbocatalogus

Het coronaprotocol is opgesteld door de taskforce Arbeid van LTO, FNV Agra- risch Groen, CNV Vakmensen en Stigas. Samen met de knelpuntanalyse per sector geeft het praktische handreikingen. Daarbij hoort dat werknemers minimaal 1,5 meter afstand tot elkaar kunnen houden. Hieraan kunnen kwe- kers zich niet altijd houden. Daarom staan er oplossingen in de knelpunte- nanalyse, zoals afscherming tussen werkplekken. Aan die handvatten kun- nen geen rechten worden ontleend. Handhavers of de inspectie van SZW, kunnen de genoemde oplossingen niet goed genoeg vinden en erop handha- ven. Jules Sanders: “We proberen goedkeuring te krijgen voor die bedachte werkbare oplossingen. SZW heeft zelf als optie aangegeven te willen kijken of het protocol onderdeel kan worden van de arbocatalogus. Als dit lukt, is dat een soort van goedkeuring en kun je als ondernemer geen boete krijgen als je je eraan houdt.” Sanders hoopt dat de goedkeuring er op korte termijn komt. “Ondernemers handelen er al naar en schaffen tussenwanden aan om zich zo voor te bereiden op het pelseizoen.”

5 juni 2020



5 juni 2020

Vasteplantenkweker Robèr van der Lans heeft aan zijn oppotmachines zelf plexiglas schermen gemaakt.

aan het plafond zit. Zo’n veertig bollenbedrijven gaan ermee werken. “We verwachten de hausse te hebben gehad, het pelseizoen begint bijna”, aldus Jesse Vonk. Al ziet de verko- per de laatste tijd de interesse weer wat toenemen. “Werkge- vers willen straks scholieren ook met een goed gevoel laten werken met bijvoorbeeld Poolse arbeidsmigranten die toch vaak samen gehuisvest worden.” ‘ZIEN VAST WAT ZAKEN OVER HET HOOFD’ Sommige kwekers zetten meer pelbanden, zoals bij Jan de Wit en Zonen in Enkhuizen, vertelt Marcel Fit. “We gaan van twee naar drie.” Daartoe verandert de vaste opstelling van de machines en wordt alles ruimer opgezet.” Zijn bedrijf stelt protocollen op voor de verschillende werkzaamheden. “Niet alleen hoe we moeten werken, maar ook wat te doen als iemand ziek wordt of er een besmetting is.” Aan de pel- lijnen blijven medewerkers ongeveer één meter van elkaar zitten en dus komen er afschermingswanden. Die maakt het bedrijf zelf. Het schoonmaken, krijgt ook extra aandacht. Er wordt al elke dag schoongemaakt, maar dit moet vaker en intensiever. Aan het bestaande tijdregistratiesysteem is nu een app gekoppeld waardoor elke werknemer de aanwe- zigheid kan aanmelden via een mobiele telefoon. “Hoeven ze niet meer langs de klokterminal te lopen en deze aan te raken.” Met de personeelsplanning probeert Fit mensen zoveel mogelijk op vaste plekken te hebben. “Het is toch lastig om op voorhand een concrete invulling te geven. We zien vast zaken over het hoofd.” Hij verwacht niet dat de aanpassin- gen veel extra geld of tijd vergen. “Het is vooral jammer voor medewerkers, het werk wordt minder gezellig.” Dat laatste merkt ook vasteplantenkweker Robèr van der Lans. Hij heeft aan zijn oppotmachines twee plexiglas schermen gemaakt. Het oppotten en de pauzes vragen op zijn kwekerij extra aanpassingen. “In drie setjes van acht pauzeren onze medewerkers. Zo kan iedereen voldoende uit elkaar zitten in de kantine. Het is vooral logisch nadenken en je boerenverstand gebruiken. Niet alleen als werkgever maar ook als werknemer.”

Handhaving op 1,5 meter De Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie) voert niet direct fysieke contro- les uit, vertelt Paul van der Burg van SZW. Sinds corona komt de dienst alleen in actie als er meldingen binnenkomen. Tot nu toe zijn dat er ruim 1.200, veelal van werknemers die aangeven dat de 1,5-meterafstandsregel niet wordt nage- komen. “De meeste meldingen komen uit de groot- en detailhandel, dan volgt de gezondheids- en welzijnszorg, dan de zakelijke dienstverlening – waaron- der arbeidsbemiddeling en uitzendbureaus vallen – en dan volgt een groep overige sectoren waaronder de agrarische sector valt.” De inspectie vraagt de melder eerst of deze de werkgever heeft aangespro- ken. Levert dat niets op, dan belt de inspectie het bedrijf. Zo krijgt de inspec- teur een beeld van wat de werkgever doet om de RIVM-richtlijnen na te leven. Blijkt dat onvoldoende, dan krijgt het bedrijf een brief met de bevindingen en wordt de werkgever aangesproken op de verantwoordelijkheid voor een vei- lige werkplek. “Voorbeelden ter verbetering geven we niet. Op die stoel gaan we niet zitten, de werkgever heeft immers een zorgplicht”, zegt Van der Burg. De inspectie laat de bevindingen ook weten aan de melder. “Geeft de melder aan dat het nog steeds niet goed gaat, dan gaat de inspectie naar het bedrijf.” Zo kreeg een groentekweker in Friesland onlangs een eis tot naleving omdat daar de 1,5-meterafstandregel niet goed werd nageleefd. Op het bedrijf wer- ken zo’n honderd mensen. “Alle werknemers moesten ’s morgens via een smal- le gang richting een grote hal om daar in te klokken. In een kleedkamer van vier bij drie meter moesten zij hun jassen en tassen ophangen en eventueel van schoeisel wisselen. Hierbij werd de 1,5 metermaatregel onvoldoende in acht genomen.” Volgens de inspectie is het in veel gevallen hier wél mogelijk die afstand te houden, maar doen werknemers het niet. Er is geen of nau- welijks sprake van toezicht. Bijvoorbeeld op het gefaseerd binnenkomen en weer verlaten van het pand, het aantal werknemers dat tegelijk aanwezig is in de kleedkamer evenals de afstanden tijdens de pauzes. Echter, de werkge- ver heeft een zorgplicht en is er dus verantwoordelijk voor om te zorgen dat werknemers zich aan de richtlijnen (kunnen) houden. “Toezicht houden en werknemers erop aanspreken, is dus noodzakelijk als werknemers het niet doen. Desnoods moet iemand als ‘poortje fungeren’.”

18

5 juni 2020

T E C H &M E C H

Inde rubriek Tech&Mech is er aandacht voor zowel nieuwe als vernieuwende producten uit de sector. Een plek waar techniek en mechanisatie structureel aandacht krijgen.

Zelfrijdende maaier vaste planten

Zelfrijdende maaier met opvangbak Gerven Mechanisatie Prijsindicatie: 35.000 euro www.Gerven-mechanisatie.nl

Tekst: Ellis Langen | Fotografie: René Faas

Een jaar werkt Robèr van der Lans, vasteplantenkweker in Beinsdorp, met de nieuw ontwikkelde maaima- chine van Gerven Mechanisdatie. De vaste planten staan op deze kwekerij in potten op het worteldoek. Om de planten compact en vertakt te krijgen, moeten ze af en toe worden gekortwiekt. Het voordeel van het maaien is meteen dat de planten dan minder water vragen, waardoor kans op ziekten vermindert. Het maaien gebeurt in het groeiseizoen bij Kwe- kerij Van der Lans van april tot en met eind september. Voorheen zette Van der Lans hier de EazyCut voor in. Dit is echter een tijdrovende klus is. “Er was drie man mee bezig. Twee man duwden de EazyCut voort en moesten hem recht over het gewas laten rijden. Een andere medewerker moest de volle zak steeds legen.” Het werk was niet echt zwaar, maar het voortduwen kostte toch moeite. Daarnaast maakt de EazyCut ook best wat herrie. Met de nieuwe zelf- rijdende maaimachine, die is ontwik- keld door Gerven Mechanisatie, is het – nadat de kinderziekten eruit zijn gehaald – een stuk prettiger wer- ken, aldus de kweker. “Het bespaart arbeid en je zit er voor je plezier op. Maaien is geen vervelende klus meer. We gebruiken hem nu volop.” Als voorbeeld bij de ontwikkeling van deze maaier diende een maaima- chine voor theeblaadjes. Echter, vaste planten is een zwaarder gewas en dus moest de aandrijving zwaarder zijn en de capaciteit van de blower die afgemaaide takken in de op- vangbak blaast, groter. Belangrijke uitgangspunten waren verder dat

de machine zo licht mogelijk moest blijven om spoorvorming te voorko- men in het worteldoek dat direct op de grond ligt. Een andere uitdaging was dat de draaicirkel op het 3 meter brede middenpad klein moest zijn om geen planten te beschadigen. De beide wielen zijn daarom apart aan- gestuurd, zodat ze onafhankelijk zo- wel voor- als achteruit aangestuurd kunnen worden. Ook moet de machi- ne in een 20 cm rijpad exact recht rij- den en na het gebruik moet hij ook recht achteruit kunnen rijden. Huub Van Gerven: “Om dit te berei- ken, worden de zwenkwielen van de vooras geblokkeerd als de machine in de werkstand staat. Bij de kop- akker aangekomen, worden deze automatisch losgekoppeld zodra de maaimachine opgetild wordt.” Toen de zelfrijdende machine eenmaal goed werkte, is de maaibak eronder gemonteerd. De hoogte van het maaien en de snelheid zijn variabel. Als de opvangbak vol is, bij een halve kuub, gaat de machine de bak ergens legen op het bedrijf. De werksnelheid is ongeveer loopsnelheid, maar op

het pad kan de machine ongeveer 15 km per uur halen. Van der Lans is ingenomen met het resultaat. Hij gebruikt de machine alleen niet als het net geregend heeft in verband met spoorvorming. “Maar meestal maaien we ook ’s middags na het watergeven.” Vooral het tempo en de arbeidsbe- sparing zijn grote verbeteringen. “Nu is er één man mee bezig en het maaien gaat ook nog eens twee keer zo snel. Dat is een flinke besparing; we zijn toch heel wat weken in het jaar aan het maaien. Bovendien is het nu lichter werk. Iemand zit gewoon op de machine.” De kweker verwacht dat meer kwekers van vas- te planten die niet in kisten werken, interesse hebben in de machine.

Op de site van Greenity staat een film waarin de maaier bij Van der Lans Kwekerijen in actie is te zien.

5 juni 2020

19

5 juni 2020